ว่าด้วยเรื่องราวอันเจ็บปวดของ หมาป่าผู้โดดเดี่ยว– The Painful Story Of Steppenwolf

The Painful Story Of Steppenwolf บทความนี้ว่าด้วยเรื่องราวเกี่ยวกับ หมาป่าผู้โดดเดี่ยว นวนิยายของ แฮร์มานน์ เฮสเซอ (aka เฮอร์มานน์ เฮสเส) กล่าวถึงความแปลกแยกในตัวตนและสังคม ผลกระทบจากการแบ่งแยกดังกล่าวมีผลต่อบุคคลิกภาพ เช่น ความเหงา การทำร้ายตนเอง และการฆ่าตัวตายที่อาจเกิดขึ้นได้ นวนิยายเรื่องนี้สร้างจากสมุดบันทึกที่ตัวละครหลัก แฮรี่ ฮัลเลอร์ (Harry Haller) หรือ สเต็ปเปนวูล์ฟ ทิ้งไว้ในหอพัก หลานชายของเจ้าของที่ดินเขียนคำนำเพื่ออธิบายว่าเขารู้จักสเต็ปเปนวูล์ฟได้อย่างไร และทำไมเขาถึงเลือกตีพิมพ์ต้นฉบับเล่มนี้ 

“บันทึกของแฮรี่ ฮัลเลอร์” ประกอบไปด้วยสามส่วน: 

• เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นก่อนบทความ
• บทความเรื่องสเต็ปเปนวูล์ฟ” 
• เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นหลังบทความ ได้แก่ พบกับแฮร์มีน และเยี่ยมชม Magic Theatre

ส่วนแรกของนวนิยายเรื่องนี้ให้ข้อมูลพื้นฐานเกี่ยวกับสเต็ปเปนวูล์ฟ หลานชายอธิบายว่า สเต็ปเปนวูล์ฟเป็นคนที่มีระยะห่าง มีสติปัญญา และป่วยทางจิต คำอธิบายนี้สมเหตุสมผลเนื่องจากสเต็ปเปนวูล์ฟไม่สามารถเชื่อมโยงกับผู้อื่นได้ง่ายๆ ความสันโดษของเขาเกิดจากความเกลียดชังต่อสังคมชนชั้นนายทุน และทุกสิ่งที่สเต็ปเปนวูล์ฟแสดงออก เขาเป็นชนชั้นสูง แต่เขาก็มีความขัดแย้งในตัวเองเช่นกัน เขาไม่สามารถทนต่อความใจแคบของปัญญาชนที่นิยมความว่างเปล่า เขามีความสุขเล็กๆ น้อยๆ แบบชนชั้นกลาง ซึ่งไม่มีความสอดคล้องต่อภาวะความขัดแย้งภายในของตน 

อย่างไรก็ตามเขาเลือกที่จะอยู่ท่ามกลางชนชั้นนายทุนเพราะเขาชอบที่จะสังเกตพวกเขา ตัวอย่างเช่น ถึงแม้ว่าเขาจะรู้สึกถูกดูหมิ่นบุคคลเช่นหลานชายที่มีความภาคภูมิใจอยู่ในบ้านที่สะอาด งานที่มีรายได้ดี และสำนึกในหน้าที่ เขาก็สังเกตและพูดคุยกับคนเหล่านั้น เพราะรู้สึกทึ่งในความสามารถของหลานชายที่จะหาความพอใจในสิ่งเหล่านี้

การแตกตัวภายในของสเต็ปเปนวูล์ฟ ทำให้นวนิยายเรื่องนี้ซับซ้อนยิ่งขึ้น เขาไม่เพียงแต่ได้รับแรงผลักดันจากความต้องการที่จะแยกตัวเองออกจากสมาชิกของชนชั้นทางสังคมที่ด้อยกว่าเท่านั้น แต่เขายังเหินห่างเพราะสภาพจิตใจของเขาเอง สเต็ปเปนวูล์ฟเชื่อว่าตัวเองมีธรรมชาติภายในอยู่สองอย่าง–ส่วนหนึ่ง คือ “มนุษย์” ส่วนที่สองคือ “หมาป่า”

ซึ่งส่วนที่สองนี้ปกป้องไม่ให้เขาพบความพึงพอใจ สังคมมองว่าการแบ่งแยกภายในของจิตวิญญาณเป็นสิ่งที่ยอมรับไม่ได้ ดังนั้นเพื่อหลีกเลี่ยงการถูกมองว่าเป็น “โรคจิตเภท” สเต็ปเปนวูล์ฟถูกบังคับให้ปกปิดธรรมชาติที่แตกแยกของเขาออกจากคนรอบข้าง และ/หรือ แยกตัวจากผู้อื่นให้มากที่สุด 

ในแง่หนึ่ง ความแปลกแยกดังกล่าวไม่พึงปรารถนา เพราะมันทำให้เขาต้องแยกตัวออกจากชนชั้นนายทุน ในทางกลับกัน ความโดดเดี่ยวดังกล่าวก็เพียงพอแล้วที่จะทำให้คนเป็นบ้าได้ 

ท้ายที่สุด “แฮร์รี่ปรารถนาที่จะได้รับความรักจากทุกสิ่งที่เขารู้สึก” ทว่าการยอมรับอย่างไม่มีเงื่อนไขนั้นเป็นไปไม่ได้ เว้นแต่เขาจะจัดการกับสเต็ปเปนวูล์ฟอีกคน

Suicide and Painful

ความตายเป็นจุดโฟกัสอีกประเด็นหนึ่งในนวนิยายเรื่องนี้ โดยเน้นที่การฆ่าตัวตายและการทำร้ายตนเอง สเต็ปเปนวูล์ฟพบว่าตัวเองอยู่ในสถานการณ์ที่ทุกข์ทน เขาไม่สามารถดำเนินชีวิตที่น่าเบื่อไปวันๆ ต่อไปได้ การดำรงอยู่เช่นนี้เกินทานทน เพราะเขาเชื่อว่าการดำเนินชีวิตที่ไม่คู่ควรแก่การอภิปรายนั้นแย่กว่าการดำเนินชีวิตที่มีความทุกข์เสียอีก

ในทางตรงกันข้ามชีวิตของเขา เป็นเพียงหนึ่งในวันที่ผ่านมาเท่านั้น ซึ่งตอนนี้เขาได้ตกเป็นเหยื่อของตนเองมานานแล้ว  โดยวันเหล่านั้นเป็นวันที่สบายพอประมาณ เป็นวันที่อบอุ่นพอประมาณ และทุกสิ่งที่เขามีความสามารถพอประมาณได้ เขาก็พึงพอใจแล้ว ไวน์ดีๆ อาหารดีๆ ชีวิตที่แสนสุขก็เกิดขึ้น

แต่อีกด้านหนึ่งสเต็ปเปนวูล์ฟเป็นชายวัยกลางคนที่ไม่พอใจอะไรทั้งสิ้น วันที่ปราศจากความเจ็บปวดเป็นพิเศษ ปราศจากความกังวล ไม่ต้องกังวลใจอะไรเป็นพิเศษ ปราศจากความสิ้นหวัง วันที่ตัวเองสงสัยอย่างเงียบสงบ มีเป้าหมายและความกล้าหาญ สำหรับสเต็ปเปนวูล์ฟแล้วเขายังไม่พร้อมที่จะตาย (หรือไม่) ตามแบบของ Adalbert Stifter กวีนักเขียน ที่เป็นหนึ่งในตัวละครเรื่องนี้ ซึ่งประสบอุบัติเหตุขณะโกนหนวด มันช่างไร้สาระสิ้นดีสำหรับเขา

ปัญหาของคำกล่าวดังกล่าวคือ สเต็ปเปนวูล์ฟไม่สามารถฆ่าตัวตายได้ ไม่ว่าสถานการณ์จะเลวร้ายเพียงใด เพราะแนวคิดเรื่องการทำร้ายตัวเองเป็นสิ่งที่น่ารังเกียจ แม้ว่าสเต็ปเปนวูล์ฟจะเชื่อว่าความตายคือคำตอบ –ประตูสู่อมตะ– เขาไม่สามารถทำความเจ็บปวดกับตัวเขาเองได้

อ่านเพิ่มเติม: ประวัติของแฮร์มานน์ เฮสเซอ>>

ในนวนิยายตัวละครหลักมีจำนวนน้อยมาก อันที่จริง นอกจากตัวเอกอย่างสเต็ปเปนวูล์ฟแล้ว มีเพียงสองตัวละครที่ส่งผลกระทบโดยตรงต่อสเต็ปเปนวูล์ฟ–แฮร์มีน (Hermine) และ โมสาร์ท (Mozart) ตัวละครที่เหลือในนวนิยายที่มีอิทธิพลต่อเขาอยู่ภายใต้การปกครองของตัวละครทั้งสองนี้ 

ดังนั้น ปาโบล้และมาเรียจึงปฏิบัติตามคำแนะนำของแฮร์มีน สำหรับเกอเธ่อ เขาและโมสาร์ทเป็นอมตะทั้งคู่ แต่โมสาร์ทเป็นผู้ที่เหนือชั้น ตัวละครทั้งหมดเหล่านี้มีจุดประสงค์เดียว เพื่อแสดงความจริงพื้นฐานของนวนิยาย แนวคิดที่ว่าบุคคลนั้นถูกแบ่งออกเป็น “ตัวตนนับพัน” แฮร์มีนรับหน้าที่สอนสเต็ปเปนวูล์ฟเกี่ยวกับความรู้สึกและความสุขทางกาย เธอเป็นนักรักนอกรีต (ผู้ที่แสวงหาความสุข) และเธอได้เปิดโปงจิตวิญญาณสเต็ปเปนวูล์ฟ ให้พบกับประสบการณ์ทางกายภาพต่างๆ ทางรูปธรรม ด้วยความพยายามที่จะดึงเอาตัวตนที่หลากหลายของเขาออกมา ปาโบล้และมาเรียช่วยเธอ ในขณะที่แฮร์มีนมุ่งเน้นไปที่ร่างกาย เกอเธ่อและโมสาร์ทเป็นตัวแทนทางจิตใจและจิตวิญญาณ ความเป็นอมตะของคนทั้งสองเน้นถึงสาระสำคัญของอารมณ์ขันและระยะความสั้นของชีวิต

อิทธิพลจากนักปรัชญาตะวันตก

ว่าด้วยเรื่องราวเกี่ยวกับ หมาป่าผู้โดดเดี่ยว–Steppenwolf นวนิยายของ แฮร์มานน์ เฮสเซอ เปิดเผยว่าสเต็ปเปนวูล์ฟได้รับอิทธิพลจากนักปรัชญาตะวันตกเช่น Plato, Spinoza และ Nietzsche รวมถึงปรัชญาอินเดียและจีน ทฤษฎีความรู้และการจดจำของเพลโตมีความสำคัญเป็นพิเศษสำหรับเฮสเซอเป็นอย่างมาก เพลโตให้เหตุผลว่า บุคคลที่รับรู้ถึงการขาดความรู้ในตัวเอง ต้องรู้อยู่แล้วว่ามีข้อมูลที่ขาดหายไป มิฉะนั้นเขาจะไม่ตระหนักถึงความสำคัญของการขาดความรู้นั้น 

ตามความเห็นของโสกราตีส ทางออกเดียวสำหรับปริศนาดังกล่าวคือ ความคิดที่ว่าบุคคลมีความรู้ทั้งหมดที่พวกเขาต้องการอยู่แล้ว ผลที่ได้คือทฤษฎีความจำของเพลโต ซึ่งเขาอธิบายว่า ความรู้ทั้งหมดสามารถเรียกคืนได้โดยการพิจารณาสถานะการดำรงอยู่ก่อนหน้านี้ 

เฮสเซอยอมรับแนวคิดนี้อย่างสมบูรณ์ภายในตัวตนสเต็ปเปนวูล์ฟ และกลายเป็นหลักฐานพื้นฐานในโครงเรื่องนวนิยาย กล่าวอีกนัยหนึ่ง แนวคิดที่ว่าตัวตนถูกแบ่งแยกนั้น สามารถสืบย้อนไปถึงทฤษฎีของเพลโตโดยตรงนั่นเอง

Tweet

ทฤษฎีของ Baruch Spinoza ก็มีอิทธิพลต่อนวนิยายเช่นกัน สปิโนซาโต้แย้งว่าพระเจ้าต้องเป็นสิ่งมีชีวิตที่ไม่สิ้นสุด เพราะทุกสิ่งทุกอย่าง ไม่ว่าจะเป็นบุคคล สัตว์ ดวงดาว และอื่นๆ มีอยู่จริง ความเชื่อของสปิโนซาเกิดขึ้นจากแนวคิดที่ว่าบุคคลไม่สามารถดำรงอยู่ได้โดยไม่มีตัวแทนที่เป็นเหตุเป็นผล หรือผู้รับผิดชอบต่อการดำรงอยู่ของปัจเจกชน สปิโนซายังคงกล่าวต่อไปว่า บุคคลที่ไม่มีตัวตนเป็นวิถีแห่งการดำรงอยู่ในสภาวะที่เป็นสาระสำคัญ โดยผ่านการรวมตัวใหม่กับพระเจ้าเท่านั้น บุคคลจะบรรลุถึงสภาพที่แท้จริงได้จะต้องมีอยู่จริง และเป็นรูปธรรม 

สิ่งเหล่านี้เป็นพื้นฐานของความเป็นอมตะ (Immortals) สำหรับโครงสร้างของเฮสเซอ–โมสาร์ท, เกอเธ่อ และวิญญาณอื่นๆ ที่ดำรงอยู่เหนือขอบเขตทางกายภาพของสเต็ปเปนวูล์ฟ ความเป็นอมตะคือโครงสร้างหนึ่งเดียวของนวนิยาย หากจะประสานเป็นเอกภาพจำเป็นที่จะต้อง—สามัคคีกับพระเจ้า จักรวาล และจิตวิญญาณ พวกเขาดำรงอยู่ในเครื่องบินที่ไม่มีการแบ่งแยก และนั่นคือเหตุผลที่สเต็ปเปนวูล์ฟปรารถนาไปอยู่ที่นั่น

เป็นที่สังเกต เฮสเซอได้รับอิทธิพลจากฟรีดริช นิทเชอพอๆ กับที่เขาได้รับจากเพลโตและสปิโนซา แม้ว่านิทเชอจะไม่เห็นด้วยกับคนอื่นๆ นิทเชอ สนับสนุนลัทธิทำลายล้าง โดยพื้นฐานแล้วความคิดที่ว่าไม่มีสิ่งมีชีวิตอันศักดิ์สิทธิ์ หรือความรู้หรือระบบค่านิยมใดๆ นิทเชอโต้แย้งต่อต้านปรัชญาทางศีลธรรมและศาสนา เพราะศีลธรรมและศาสนาไม่ได้ทำอะไรเลยนอกจากการกดขี่ข่มเหงความต้องการทางธรรมชาติ ทั้งสองสิ่งจึงเป็นการทำลายตัวตนที่แท้จริงของปัจเจกบุคคลลงอย่างสิ้นเชิง ปรัชญานี้เป็นรากฐานสำหรับธรรมชาติของหมาป่า หมาป่ามีอยู่เพื่อต่อต้านมนุษย์ มนุษย์แสดงถึงความหมกมุ่นต่อชนชั้นนายทุนในเรื่อง ระเบียบ, สังคม, ศีลธรรม ความเคารพนับถือ รวมถึงความรับผิดชอบ ในทางกลับกัน หมาป่าแสดงออกถึงแนวทางที่เคร่งครัด และยึดถือตนเองเป็นศูนย์กลาง เป้าหมายของหมาป่าคือการได้รับความสุขมากที่สุด–ความพึงพอใจทางร่างกายและทางโลก–มากที่เท่าที่จะเป็นไปได้โดยไม่คำนึงถึงคนอื่น

ปรัชญาอินเดียและลัทธิขงจื๊อ

ปรัชญาอินเดียยังมีบทบาทสำคัญในโครงสร้างของนวนิยาย “ศูนย์กลางของจิตสำนึก” ระบุว่าปัจเจกบุคคลมีสถานะเป็นคู่ ตัวตนอันจำกัดนั้นมีลักษณะเฉพาะ โดยบุคคล “ฉัน” และมีศูนย์กลางอยู่ที่ร่างกายและจิตใจของปัจเจก ตัวตนที่ไม่สิ้นสุดนั้นมีลักษณะเป็นสากล “ฉัน” มีศูนย์กลางอยู่ที่การขยายตัวของจิตใจและจิตวิญญาณ การรวมเป็นหนึ่งเดียวกับ “พระผู้เป็นเจ้าสามพระองค์” 

เฮสเซอรวมเอาอุดมการณ์นี้ไว้ในความเป็นอมตะ เช่นเดียวกับส่วนของมนุษย์ของสเต็ปเปนวูล์ฟ สเต็ปเปนวูล์ฟมองว่าการดำรงอยู่ของเขาเป็นเงาลวงของความเป็นจริง เขาไม่สามารถอยู่อย่างสงบสุขได้เพราะมีหมาป่าอยู่ข้างใน เขาไม่สามารถได้รับความสงบสุขในสังคมได้เพราะคนอื่นๆ ยึดติดอยู่กับตนเองอย่างจำกัด วิธีเดียวที่สเต็ปเปนวูล์ฟสามารถบรรลุความเป็นหนึ่งเดียวกับพระผู้เป็นเจ้าได้คือการฆ่าตัวตาย เพราะมันจะช่วยให้เขาละทิ้งตัวตนอันจำกัด–ร่างกายที่ด้อยกว่า และการดำรงอยู่ทางโลกที่แสนน่ารังเกียจ

ปรัชญาจีนยังส่งผลต่อสเต็ปเปนวูล์ฟ ลัทธิขงจื๊อเน้นถึงความสำคัญของหยิน หรือความรัก ความดี มนุษยธรรม และจิตใจมนุษย์ กฎทองของลัทธิขงจื๊อสะท้อนให้เห็นถึงกฎของคริสเตียน (“จงปฏิบัตต่อผู้อื่นอย่างที่คุณอยากให้พวกเขาทำกับคุณ”) และเป็นองค์ประกอบที่สำคัญของความสัมพันธ์ของมนุษย์ทั้งหมด 

นอกจากนี้ ความถูกต้อง ความยุติธรรม และความจงรักภักดีถือเป็นเครื่องหมายการค้าแห่งเกียรติยศ ทฤษฎีลัทธิเต๋าให้เหตุผลว่าปัจเจกบุคคลเคลื่อนผ่านชุดสถานะความเป็นอยู่เพื่อค้นหาความเป็นอมตะ หลักการของลัทธิขงจื๊อและลัทธิเต๋ามีอยู่ในสเต็ปเปนวูล์ฟ ความมุ่งมั่นของชนชั้นนายทุนที่มีต่อความน่านับถือ ความรับผิดชอบ และศีลธรรมสะท้อนถึงกฎทองของขงจื๊อและความรู้สึกมีเกียรติ แนวความคิดเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงโดยปริยายในโรงละครเวทมนตร์ เช่นเดียวกับแนวคิดเรื่องความหลากหลายในนวนิยายนั้น ชวนให้นึกถึงทฤษฎีลัทธิเต๋าเรื่องสถานะที่เปลี่ยนแปลง

ว่าด้วยเรื่องราวเกี่ยวกับ หมาป่าผู้โดดเดี่ยว–Steppenwolf นวนิยายของ แฮร์มานน์ เฮสเซอ ส่งผลกระทบต่อผู้อ่านในปัจจุบันแม้ว่าจะมีหลากหลายรูปแบบ ผู้อ่านบางคนเชื่อมโยงกับ สเต็ปเปนวูล์ฟทันที เพราะพวกเขารู้สึกว่าสังคมยังประกอบด้วยชนชั้นทางสังคมสามชนชั้น: ชนชั้นกรรมกร–สามัญชน–ไพร่ (proletariat), ชนชั้นกลาง–กระฎุมพี–นายทุน (bourgeoisie) และ ชนชั้นสูง–ขุนนาง–คนาธิปไตย (aristocracy) 

อาจจะมีคนอื่นโต้แย้งว่านวนิยายเรื่องนี้ไม่ใช่การอภิปรายเรื่องชนชั้น แต่กลับนำเสนอผู้อ่านด้วยภาพที่เหมือนจริงของความสิ้นหวังและภาวะซึมเศร้าที่อาจเกิดจากการไม่ยอมรับ การปฏิเสธความฝันที่แตกสลาย และความโดดเดี่ยวสุดแสนทน แน่นอนว่าต้องจำไว้ว่าเฮสเซอนำเสนอตัวละครสุดโต่งในสถานการณ์สุดโต่ง 

แต่ถึงกระนั้น ผู้อ่านส่วนใหญ่ก็รู้สึกโดดเดี่ยวไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง รู้สึกว่าไม่มีใครสามารถเข้าใจสถานการณ์ของพวกเขาได้ รู้สึกผิดหวังเมื่อเปรียบเทียบความฝันในจินตนาการกับประสบการณ์ที่มีชีวิต ผู้อ่านส่วนใหญ่เคยรู้สึก เกิด–แก่ แตก–สลาย บางทีอาจถึงกับ “ไม่สบาย” เลย และผู้อ่านส่วนใหญ่เคยประสบกับภาวะซึมเศร้า 

เฮสเซอจะโต้แย้งเสมอว่าประสบการณ์ที่ใช้ร่วมกันดังกล่าว เชื่อมโยงผู้อ่านกับสเต็ปเปนวูล์ฟในระดับที่ใกล้ชิด กล่าวอีกนัยหนึ่ง เขาจะกระซิบดังๆ ว่าทุกคนมีสเต็ปเปนวูล์ฟอยู่ข้างใน ไม่ว่าจะเล็กน้อยหรือมหหึมา ไม่ว่าขนาดจิ๋วหรือขนาดใหญ่ ขึ้นอยู่กับผู้อ่านว่าจะยอมรับหรือปฏิเสธแนวคิดนั้นมากเพียงใด และนั่นคือ “หมาป่าผู้โดดเดี่ยว” 

อ่านบทความอื่นที่เกี่ยวข้องกับ หมาป่าผู้โดดเดี่ยว

การเรียนรู้ที่จะสร้างความพอใจให้กับชีวิตของตนเอง โดย นราธร เนตรากูล

[block id=”shop-blog”]